เว้าถึง เขียดน้อย เนาะ กะเป็นอาหารอีสานเฮาชนิดหนึ่งที่หากินได้หลายยามช่วงฤดูร้อน เขียดน้อยเป็นหนึ่งในหลายๆชนิดของสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำตระกูลเขียด ตระกูลกบที่คนอีสานเฮากินเป็นอาหาร เป็นอาหารโปรตีนชั้นยอด ซึ่งสัตว์ในตระกูลนี่ที่เฮากินกะมี โตใหญ่ๆกว่าหมู่กะคือ กบ (กบเอ้บๆนี่หละ) รองลงไปกะคือเขียดโม้ หรือเขียดอีโม้ น้อยลงไปอีก กะมีเขียดจินา หรือเขียดจ่านา เขียดบักแอ๋ เขียดบักหมื่น เขียดขาคำ แล้วกะเขียดน้อย ที่เว่าถึงนี่หละ นอกจากกบเขียดที่กล่าวมาแล้วกะยังมีเขียดที่คนบ่ค่อยนิยมนำมากิน แต่ว่าบางท้องที่กะสิกินอยู่ กะมีเขียดตมปาด เขียดขิก ขี้คันคาก(อันนี่ข้าพเจ้าบ่กินเด้อ ขี้เดียด) แล้วกะยังมีสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำอีกตระกูลหนึ่งที่เฮากินกัน กะคือตระกูลอึ่งอ่าง อึ่งที่เฮากินกะมีหลายชนิด เช่น อึ่งยาง (อึ่งยางในที่นี่บ่แม่นอึ่งของปลอมเด้ บ่แม่นอึ่งพลาสติก เป็นอึ่งยางแท้ๆที่เอิ้นอึ่งยางกะเพระว่าตามผิวหนังมัน สิมียางเหนียวๆ เวลาเฮาจับกะสิติดมือเฮาเหนียวๆล้างออกกะยาก) อึ่งเพ่า อึ่งลื่ง อึ่งบักแดง เป็นต้น รอให้ฮอดยามต้มอึ่งก่อน จั่งสิมาเฮ็ดสู่กิน สำหรับการไปไต้เขียดน้อยนั้น นิยมกันไปหาไต้ยามฤดูร้อน ช่วงมีนา เมษานี่หละ แต่ว่าเวลาไปไต้ เฮากะบ่อเอาแต่เขียดน้อยดอกว้า อาจสิได้ เขียดโม้ เขียดขาคำ นำอยู่ ที่เอิ้นเขียดขาคำ กะเพราะว่าตรงโคนขาของมันสิมีสีเหลืองๆคือทองคำ กะเลยเอิ้นว่าเขียดขาคำ บ่แม่นขาเขียดเป็นทองคำ การไปใต้เขียดน้อย สมัยก่อนเฮาสิไต้ขี่กระบอง หรือบ่อกะหอบไม้ลำปอไปนำ ฮอดหม่องแล้วจั่งจุดไฟอีกที่หนึ่ง แต่ว่าสมัยนี่เฮาใช้ไฟจากแบตเตอรี่ ไปส่องไต้หาเอา การไต้เขียดน้อยนั่น ถ้ามื่อได๋อากาศฮ้อนๆเอ้าๆคัก กะสิมีเขียดออกมาหลาย โดยเฉพาะในคืนเดือนมืด การไปไต้เขียดกะสินิยมไปกันเป็นกลุ่ม ไปเป็นหมู่ บางที่ไปกันเหมิดคุ้ม แตกแซวๆ ม่วนคัก ไล่คุบเขียดไป ไล่คุบเขียดมา คุบพลาดไปถืกแก้มผู้สาว โอ้.. ไค่แหน่ บ่คุบไปถืกอั่นนั่น…(แน่ แน่ อย่าคิดลึก คุบถืกมือผู้สาว สั่นดอกว้า) พอไต้ได้ผู้ละหลายเติบแล้วกะพากันเมือบ้าน
เขียดน้อยที่เฮาไต้ได้ เฮาสิเอามาขังไว้จักคืนสาก่อน สิบ่เฮ็ดกินเลย ขังใว้ให้มันขี้ออกสาก่อน ถ้าเอามาเฮ็ดกินเลย มันสิแหย๋ เขียดน้อย เฮานิยมเอามาหมก อาจสิหมกใส่ตะไคร้ หัวหอม ผักอี่ตู่ ธรรมดากะได้ หรือ สิหมกใส่ปลีกล้วย กะแซบคือกัน หรือว่าสิเอามาเฮ็ดต้มส้มเขียดน้อยใส่ผักติ้วกะแฮ่งแซบหลาย การเฮ็ดหมกเขียดน้อยกะเฮ็ดบ่ยาก ผู้ลังคนกะสงสัยว่า เขียดน้อยไปไต้มาได้บักหลายเป็นร้อยเป็นพันโต เฮ็ดจั่งได๋จั่งค่อยสิหยิกหัวให้มันตายได้สะนะสะนาย บ่อต้องไปหยิกหัวมันดอก แค่เทเกลือลงไปใส่จักหน่อยมันกะตายเหมิดแล้ว จากนั่นกะจั่งค่อยล้างน้ำออกดีๆ เวลาเฮาเฮ็ดหมก บ่ว่าสิหมกหยังกะตาม เฮาต้องปรุงขณะที่มันยังดิบอยู่ มันซิมบ่ได้ ฉะนั้นเวลาปรุง เฮาต้องกะประมาณเครื่องปรุงแต่ละชนิดที่เติมลงไปให้พอดี มันจั่งสิแซบ เครื่องปรุงที่ใส่เฮากะต้องเอาตะไคร้ ใบบักกรูด หัวกระเทียม หัวผักบั่ว บักพริกแห้ง มาตำใส่กันให้มันแหลก เติมเกลือและน้ำตาลจักหน่อย พอตำเสร็จแล้ว กะเอามาเทใส่เขียดที่เฮาล้างใว้ดีแล้ว เด็ดต้นหอม ผักอี่ตู่ ใส่ลงไป อาจสิใส่บักพริกสดลงไปนำกะได้ จากนั้นกระเติมน้ำปลา หรือน้าปลาแดกจักหน่อย คลุกเคล้าให้เข้ากัน หลังจากนั้นกะเอาใบตองกล้วยมาห่อเฮ็ดหมก บ่ต้องเฮ็ดหมกใหญ่หลายตองสิแตก พอหมกเรียบร้อยแล้วกะเอาไปเข้ากระบวนการเฮ็ดให้สุก ซึ่งกะมีวิธี เฮ็ดให้สุกอยู่ 3-4 วิธี กะคือ วิธีที่ 1 เฮ็ดให้สุกโดยการเอาหมก ตั้งบนไฟเลย วิธีนี่กะสิเอาหมกเขียดที่เฮาเฮ็ดใว้ ตั้งเทิงถ่านไฟอ่อนๆจักโดนเติบ ลองยกขึ้นเบิ่ง ถ้าหมกได๋ น้ำหนักเบาขึ้นจากเดิมหลายเติบแสดงว่า หมกนั่นสุกแล้ว วิธีนี่สิได้หมกเขียดที่มีกลิ่นหอมของใบตองกล้วยนำ แต่กะต้องระวังบ่ให้มันไหม้ หรือหมกแตก ส่วนผู้ได๋ขี้คร้านก่อไฟ เพราะที่บ้านมีแต่เตาแก๊ส กะใช้วิธีที่ 2 กะคือต้มเอาเลยกะได้ การต้มนั่นกะให้ใส่น้ำท่วมแค่ครึ่งหมกอย่าให้น้ำหลายเกิน หรือสิใช้วิธีที่ 3 นึ่งใส่หวด หรือใส่ซึง เอา อั่นนี่กะง่ายดีสุกง่ายดี หรือผู้ได๋มีเตาไมโครเวฟ กะเข้าไมโครเวฟเลยง่ายดี พอเฮ็ดสุกแล้ว กะเอามาเปิดใส่จาน ปั้นข้าวฮ้อน คำใหญ่ๆ คุ่ยเลย แซบ เป็นตาหน่าย
